مرکز تحقیقات بیماریهای تنفسی کودکان

فیبروز کیستیک (که به آن سیستیک فیبروزیس نیز گفته می شود) بیماری ژنتیکی است که در اثر جهش در ژن مسئول تولید پروتئین تنظیم کننده هدایت بین غشایی (CFTR) ایجاد می شود که اختلال ژنتیکی و ارثی است و به اندامهای بدن به ویژه ریه (فیبروز سیستیک ریه) و سیستم گوارش آسیب شدید میزند و روی سلولهای تولیدکننده مخاط، عرق و مایعات درمسیر گوارش تاثیر میگذارد.

شایعترین علایم بیماری مربوط به درگیری سیستم تنفسی است. این علایم شامل سرفه همراه با خلط ، خس خس سینه و عفونت ریه ها می باشد. در مواردی سینوزیت و پولیپ های بینی نیز مشاهده می شود. مخاط بدن در بیماران مبتلا به سیستیک فیبروزیس به شکل غیرطبیعی، غلیظ و چسبناک است که باعث انسداد راههای هوایی میشود.همچنین عرق بسیار شور،سرفه های مداوم و گاهی همراه با خلط غلیظ وچسبنده، عفونتهای مکرر ریه والتهاب ریه ها که اغلب ناشی از عفونت باکتریایی یا ویروسی است و به صورت کاهش وزن، سوء تغذیه، تهوع و استفراغ، اسهال، نارسایی در رشد و درگیری کبد انسداد روده و آسیب به پانکراس از دیگر نشانه های این بیماری است.

در صورت عدم کنترل مناسب بیماری، مبتلایان به آن ممکن است طول عمرکوتاهی داشته باشند.

ژن درمانی سیستیک فیبروزیس

دانشمندان همواره درپی یافتن راهی برای درمان سیستیک فیبروزیس هستند و ژن درمانی روشی نوین است که به شکل یکپارچه و غیر یکپارچه تقسیم میشود قابل انجام است و که البته این روش های درمانی هنوز به خاطرعدم تایید ایمنی و اثربخشی کامل درتمام کشورها استفاده نمیشود.

انواع ژن درمانی در سیستیک فیبروزیس

1. ژن درمانی یکپارچه: یکپارچه سازی ژن درمانی در متد ژن درمانی یکپارچه، قطعه ای از   DNAکه حاوی نسخه سالمی از ژن    CFTRاست به سلول های فرد مبتلا انتقال داده می شود. با گذشت زمان کپی جدید ژن   CFTRبه بخشی دائمی از ژنوم این افراد تبدیل می شود. مزیت ژن درمانی یکپارچه این است که نتایج حاصل از آن دائمی است؛ این بدان معناست که یک فرد مبتلا به CF ممکن است مجبورشود فقط یک یا چند بار در زندگی خود این ژن درمانی را دریافت کند و از نقاط ضعف این متد این است که ما ممکن است کنترل محدودی روی محل ادغام نسخه جدید ژن CFTR در ژنوم داشته باشیم. کپی جدید را می توان در بخشی از ژنوم که حاوی برخی اطلاعات حیاتی است، وارد کرد این بدان معنی است که یکپارچه سازی ژن درمانی می تواند عوارض جانبی نامطلوبی مانند افزایش خطر ابتلا به سرطان را به همراه داشته باشد. نوعی از ژن درمانی یکپارچه، معروف به درمان های  CAR-Tقبلا برای درمان بیماران مبتلا به انواع خاصی از لوسمی و لنفوم تایید شده است، یک ژن درمانی یکپارچه برای درمان CFدر حیوانات در حال آزمایش است و یک آزمایش بالینی برای آزمایش ایمنی این درمان در افراد مبتلا به  CFممکن است در چند سال آینده انجام شود. با این حال هنوز به تحقیقات بیشتری در این مورد احتیاج است.
2. ژن درمانی غیر یکپارچه: در ژن درمانی غیر یکپارچه، یک قطعه DNA با یک کپی صحیح از  CFTRدر اختیار سلول های فرد قرار می گیرد، اما DNA جدا از ژنوم اصلی باقی می ماند. اگرچه طی این نوع از ژن درمانی در سیستیک فیبروزیس ، نمونه مورد نظر بخشی از ژنوم نمیشود اما سلول همچنان می تواند از نسخه جدید ژن CFTR برای ساخت پروتئین های طبیعی  CFTRاستفاده کند وعلائم را از بین ببرد. مزیت اصلی این رویکرد این است که ژن درمانی غیر یکپارچه بقیه ژنوم را مختل نمی کند یعنی خطرعوارض جانبی مانند ابتلا به سرطان های مختلف کم است و ازمعایب این روش این است که دائمی نیست به همین دلیل، اثرآن ممکن است تنها برای چند هفته یا چند ماه باقی بماند و یک فرد مبتلا به  CFبا انتخاب این متد باید به طور مکرر تحت درمان ژن درمانی قرار گیرد تا موثرباشد.