مننژیت
مننژیت
با وجود پیشرفت‌هاییکه در زمینه تشخیص، درمان و واکسیناسیون صورت گرفته است، در سال ۲۰۱.۸. ۷ میلیون مورد مننژیت در سراسر جهان و با نرخ مرگ و میر ۳۷۹۰۰۰ ثبت شده است. مننژیت یک اختلال تهدید کننده زندگی است که اغلب توسط باکتری‌ها یا ویروس‌ها ایجاد می‌شود. قبل از دوران آنتی بیوتیک ها، این وضعیت به طور جهانی کشنده بود. با این وجود حتی با وجود نوآوری‌های بزرگ در مراقبت‌های بهداشتی این وضعیت همچنان دارای نخ مرگ و میر نزدیک به ۲۵٪ است.
اتیولوژی:
مننژیت به عنوان التهاب مغز تعریف می‌شود. مننژها سه غشا (دورا ماتر، عنکبوتیه ماترو پیاماتر) هستند که کانال مهره‌ها و جمجمه را پوشانده و مغز و نخاع را در بر می‌گیرد. مننژیت می‌تواند در اثر فرآیندهای عفونی و غیرعفونی (اختلالات خودایمنی، سندرم‌های سرطان/پارانئوستیک، واکنش‌های دارویی) ایجاد شود. عوامل عفونی اتیولوژیک شامل باکتری ها، ویروس ها، قارچ‌ها و به ندرت انگل‌ها هستند.
عوامل خطر:
- اختلالات مزمن پزشکی (نارسایی کلیه، دیابت، نارسایی غدد فوق کلیوی، فیبروز کیستیک)
- سن بالا
- واکسینه نبودن فرد
- مشکلات پیرامون سیستم ایمنی (یاتونرژیک، گیرندگان پیوند، نقص ایمنی مادرزادی و ایدز)
- زندگی در شرایط نامناسب و قرار گرفتن در معرض عواملی مانند پشه و کنه
- سوء مصرف الکل
- وجود شانت بطنی-پریتونئال
- اندوکاردیت باکتریایی
- بدخیمی
- عیوب دورال و مصرف داروهای خاص
- کم خونی داسی شکل
- اسپلنکتومی
همه گیرشناسی:
در ایالات متحده، بروز سالانه مننژیت تقریبا 1.38 مورد در ۱۰۰۰۰۰ نفر با نرخ مرگ و میر ۱۴.۳٪ است. بیشترین شیوع مننژیت در سراسر جهان در منطقه‌ایاز جنوب صحرای آفریقا به نام کمربند مننژیت است که از اتیوپی تا سنگال امتداد دارد.
شایع‌ترین علل باکتریایی مننژیت در ایالات متحده عبارتند از:
استرپتوکوک پنومونیه (بروز در سال ۲۰۱۰: 0.3 در 100000)
استرپتوکوک گروه B
نایسریا مننژیتیدیس (بروز در سال ۲۰۱۰: . ۱۲۳ در 100000)
هموفیلوس آنفولانزا (بروز در سال ۲۰۱۰: 0.058 در 100000)
لیستریا مونوسیتوژنز
باکتری‌های کمتر شایع مانند استافیلوکوکوس اورئوس را در بیمارانی که اخیرا جراحی و تروما داشته اند، نیز باید در نظر گرفته شود. شایع‌ترین عوامل ویروسی مننژیت انتروویروس‌های غیر فلج کننده اطفال (گروه b coxsackievirus و echovirus) هستند. سایر علل ویروسی شامل: اوریون، پارکوویروس، ویروس هرپس (شامل ویروس اپشتین بار، ویروس هرپس سیمپلکس و ویروس واریسلا زوستر)، سرخک، آنفولانزا و آربوویروس ها (نیل غربی، لا کراس، پواسان، جیم تاون کنیون) می‌باشد.
مننژیت قارچی معمولاً با یک میزبان نقص ایمنی (HIV/AIDS، درمان مزمن کورتیکواستروئید و بیماران مبتلا به سرطان) همراه است. قارچ‌های ایجاد کننده مننژیت عبارتند از: کریپتوکوکوس نئوفورمانس Coccidioides immitis آسپرژیلوس کاندیدا موکورمایکوزیس (در بیماران دیابتی و گیرندگان پیوند شایع‌تر است؛ گسترش مستقیم عفونت سینوسی).
علائم:
مننژیت بسته به سن و وضعیت ایمنی میزبان می‌تواند تظاهرات بالینی متفاوتی داشته باشد. علائم معمولاً شامل تب، درد/سفتی گردن و فتوفوبیا است. علائم غیر اختصاصی بیشتر شامل سردرد، سرگیجه، گیجی، هذیان، تحریک پذیری و حالت تهوع/استفراغ است. علائم افزایش فشار داخل جمجمه (تغییر وضعیت ذهنی، نقص عصبی و تشنج) پیش آگهی بدی را نشان می‌دهد. عوامل خطر زیر باید شک بالینی را افزایش دهند: قرار گرفتن در معرض تماس نزدیک (پادگان‌های نظامی، خوابگاه‌های کالج)، واکسیناسیون ناقص، سرکوب سیستم ایمنی، کودکان کمتر از پنج سال و بزرگسالان بزرگتر از ۶۵ سال و اختلال مصرف الکل (1)
ارزیابی و درمان:
بهترین روش برای تشخیص مننژیت عفونی از غیرعفونی کشت مایع مغزی نخاعی (CSF) و کشته نمونه خون است. همچنین اولین درمان در مننزیت عفونی تجویز آنتی بیوتیک و در مننژیت غیرعفونی داروهای ضدویروسی هستند. می‌توان از کورتیکو استروئید برای جلوگیری از عوارض التهاب شدید استفاده کرد. انتخاب آنتی بیوتیک موثر برای درمان بیماران در هر منطقه جغرافیایی بر اساس الگوی حساسیت آنتی بیوتیکی، باکتری عامل عفونت و گروه‌های سنی مختلف متفاوت است. امروزه افزایش میزان مقاومت آنتی بیوتیکی درمان بیماران را با مشکلات متعددی مواجه نموده است، زیرا تاخیر در درمان مؤثر بیماران منجر به بروز عوارض عصبی جدی خواهد شد. واکسن‌های مننگوکک برای مقابله با گروه های، A C، 135W و Y در برخی کشورها وجود دارد. در ایران واکسن کونژوگه مننگوکوکی برای محافظت در برابر انواع باکتری Y, W, C, A و واکسن مننگوکوکی نوع B برای پیشگیری از ابتلا به باکتری نوع B عامل مننژیت استفاده می‌شود (2).
عوامل روانشناختی موثر در مننژیت:
بعضی از شرایط روانشناختی مانند محیط‌های نامناسب و قرارگرفتن در معرض ناملایمات در اوایل زندگی به شکل سواستفاده‌های فیزیکی/رفتاری می‌توانند به عنوان یک عامل زمینه ساز در مننژیت نقش داشته باشد. این فرضیه وجود دارد که قرار گرفتن در محیط‌های نامناسب (ELA) منجر به التهاب پایدار و درجه پایین می‌شود که در نهایت منجر به حساسیت بالای افراد نسبت به بیماری‌ها می‌شود (۳). همچنین پیگیری‌های موردی در یک تحقیق نشان داد افراد مبتلا به مننژیت عوارض متعددی را تجربه می‌کنند که شابع‌ترین آنان عبارتند است از: مشکلات رفتاری یا عاطفی، ناتوانی‌های یادگیری خفیف/ متوسط، زخم یا آسیب بافتی، مشکلات تعادل و مشکلات گفتاری یا زبانی. علاوه بر این مننژیت باکتریایی اغلب باعث کاهش شنوایی می‌شود و علیرغم درمان با آنتی بیوتیک ها، در ۵ تا ۴۰ درصد از کودکان و ۲۰ تا۵۰ درصد از بزرگسالان کشنده است. این امر باعث افزایش بار بر روی مراقبین فرد می‌شود که ممکن است بر سلامت روانی آن‌ها تاثیر منفی بگذارد. در نهایت سلامت روانی خانواده بر پیشرفت یا نتایج درمان تاثیر می‌گذارد و می‌تواند روند بهبود در فرد با مشکل رو به رو سازد (۴). تحقیقات مربوط به بازماندگان مننژیت حاکی از آن بود این افراد در بزرگسالی بیشتر مورد اختلالات عصبی-روانی قرار می‌گیرند. همچنین کودکانی که قبلا سابقه مننژیت داشتند به ترتیب مشکلات اضطرابی (وابستگی، ترس، نگرانی، عصبی بودن) مشکلات جسمی (درد مزمن، سر درد، تهوع و استفراغ) و مشکلات عاطفی را نشان می‌دادند (5).
- Hersi, Kenadeed, et al. “ Meningitis. ” StatPearls, StatPearls Publishing, ۱۲ August 2023.
- Al-Abassieh Hamidreza Co. , Shakib Pegah, Khademi Nazanin, Rezaei Frank. Epidemiological study of meningitis in children hospitalized in Shahid Madani Hospital, Khorramabad. Found [Internet]. ۱۴۰۰.۲۳ (۵ (۹۰ consecutive) ): 41-51. Available from: https://sid.ir/paper/1018743/fa
- Bozzola, Elena, et al. «Neuropsychological and internalizing problems in acute central nervous system infections: a ۱ year follow-up.» Italian journal of pediatrics ۴۳.۱ (۲۰۱۷): 1-7.
- Duque-Wilckens, Natalia, et al. «Early life adversity drives sex-specific anhedonia and meningeal immune gene expression through mast cell activation.» Brain, behavior, and immunity ۱۰۳ (۲۰۲۲): 73-84.
- Fekede, T. «The Comprehensive Case Study on the Child Meningitis: Meningitis Leaves Long-Term Sequels.» Clin Case Rep Int. ۲۰۲۱.۵ 1254.
نظر